Nâng cao năng suất và chất lượng Bưởi Phúc Trạch nhờ ứng dụng tiến bộ kỹ thuật

Bưởi Phúc Trạch (Hà Tĩnh) là loại trái cây nổi tiếng, được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam công nhận nằm trong Tốp 50 loại trái cây nổi tiếng Việt Nam. Loại quả này đã nổi danh từ thời Pháp thuộc và được ưa chuộng tại nhiều nước châu Á, thậm chí cả thủ đô Paris (Pháp). Gần một thế kỷ trôi qua, bưởi Phúc Trạch vẫn giữ được hương vị thơm ngon tinh khiết đặc trưng , trở thành sản phẩm kinh tế quan trọng tại các xã như Phúc Trạch, Hương Đô

Nhằm phát triển bền vững và nâng cao đời sống cho các hộ trồng bưởi, Viện Nghiên cứu Rau quả đã nghiên cứu và ứng dụng nhiều giải pháp kỹ thuật tiên tiến, góp phần ổn định và nâng cao năng suất, chất lượng bưởi Phúc Trạch.

Các tiến bộ kỹ thuật tiêu biểu:

1. Kỹ thuật nhân giống sạch bệnh

Đối với cây ăn quả nói chung và cây bưởi Phúc Trạch nói riêng, cây giống đóng vai trò rất quan trọng trong sản xuất để phát triển bền vững. Nếu cây giống chất lượng không đảm bảo, vườn cây sinh trưởng kém, dễ bị thoái hóa và hiệu quả kinh tế thấp; nếu giống chất lượng tốt là nền tảng cho năng suất và chất lượng cao. Chính vì thế nhiều cây đầu dòng bưởi Phúc Trạch đã được tuyển chọn bảo tồn và nhân giống, bình tuyển cây đầu dòng. Việc ứng dụng công nghệ vi ghép đỉnh sinh trưởng đã giúp xây dựng thành công các vườn ươm sạch bệnh, tạo nguồn mắt ghép đạt chuẩn, góp phần cung cấp một nguồn giống sạch bệnh, mở rộng diện tích trồng bưởi.

2. Kỹ thuật thụ phấn bổ sung

Kỹ thuật thụ phấn bổ sung bưởi Phúc Trạch được Viện Nghiên cứu Rau quả nghiên cứu và hoàn thiện trong hơn 10 năm, từ năm 2006 – 2015, được xem là kỹ thuật then chốt, quyết định đến năng suất bưởi Phúc Trạch. Năng suất bình quân 20 tấn/ha.

Thu thập hoa để lấy phấn: Lựa chọn hoa ở thời kỳ nở từ những cây bưởi khác giống, tốt nhất là những cây bưởi chua được gieo từ hạt. Cây bưởi lấy hoa phải đảm bảo đã cho quả ổn định. Tùy theo số lượng phấn hoa cần mà định lượng hoa thu thập. Thông thường cứ 100g hoa tươi sẽ thu được 2 - 3g phấn hoa. Hoa vừa ngắt được đặt trên những dụng cụ thoáng như sàng hoặc rổ.

Thụ phấn thủ công bằng tay

Chuẩn bị phấn hoa: Dùng panh kẹp bỏ cánh và nhụy hoa để trong đĩa Pettri hoặc cốc có nắp đậy để sử dụng cho việc thụ phấn thủ công. Phấn hoa bảo quản trong điều kiện nhiệt độ thường, có thể sử dụng trong 48 giờ nhưng tốt nhất là sử dụng thụ phấn trong ngày.

Thụ phấn: Lấy hoa bưởi chua đã chuẩn bị quyét phấn hoa lên đầu nhụy của bưởi Phúc Trạch. Một hoa bưởi chua dùng cho từ 8 – 10 hoa bưởi cần thụ phấn. Một ngày thụ phấn 2 lần từ 8h30 đến 10h30, buổi chiều từ 2h đến 4h. Thụ phấn bổ sung liên tục từ khi hoa nở rộ đến khi hoa bắt đầu tàn. Một chùm hoa chỉ cần thụ phấn từ 1 đến 2 hoa, mỗi hoa chỉ cần thụ phấn bổ sung 1 lần duy nhất.

3. Kỹ thuật bao quả

Vật liệu bao quả: Túi bao giấy chuyên dùng

Thời gian bao: Sau đậu quả 40 – 50 ngày (đường kính 3 – 5cm)

Chuẩn bị trước khi bao quả: tỉa thưa quả (trên mỗi cành chỉ để 1 – 2 quả). Tỉa bỏ quả nhỏ, sâu bệnh, xấu…Một ngày trước khi bao quả, cần phun thuốc trừ sâu và trừ bệnh một lần hoặc có thể bao ngay sau khi phun vài giờ trước khi quả ráo nước.

Bao quả: Cho quả vào túi bao, miệng túi bao kín quả, nhẹ nhàng quấn chặt dây kẽm vào cuống quả. Trước khi thu hoạch 25 – 30 ngày cởi túi bao.

4. Kỹ thuật phòng trừ bệnh đốm đen

Triệu chứng: Bề mặt vỏ quả có nhiều vết đốm hình tròn đường kính 2 – 3mm, lõm xuống, tâm vết bệnh có quả thể màu đen mọc rải rác. Quả bị bệnh chuyển màu vàng, gây ra hiện tượng chín ép, ảnh hưởng nghiêm trọng đến mẫu mã và phẩm chất quả. Biểu hiện của bệnh rất nhanh vào giai đoạn quả sắp thu hoạch.

Đặc điểm phát sinh : Triệu chứng bệnh bắt đầu xuất hiện từ tháng 5 phát sinh và gây hại mạnh trong tháng 7 và đầu tháng 9.

Biện pháp phòng trừ:

Sau khi thu hoạch tiến hành thu dọn, tiêu hủy tàn dư gây bệnh những cành, lá bị nhiễm bệnh, dọn sạch cỏ dại. Sử dụng chế phẩm nấm Trichoderma bón vào đất sau thu hoạch. Trong trường hợp có nhiều tàn dư cần sử dụng thuốc có hoạt chất (Difenoconazole) phun 3 lần liên tục, cách nhau 15 ngày, lần đầu phun sau tắt hoa 6 tuần. Phun ướt đều tán lá, quả. Nồng độ phun theo hướng dẫn của nhà sản xuất.

5. Kỹ thuật sử dụng phân bón hữu cơ

Nhằm cải tạo môi trường đất, cũng như nâng cao chất lượng bưởi, Viện nghiên cứu Rau quả đã nghiên cứu và đưa ra công thức bón: 70 – 100kg phân chuồng hoai + 3 – 55kg đậu tương/cây.

6. Kỹ thuật quản lý độ ẩm

Độ ẩm nền vườn ở giai đoạn cận thu hoạch ảnh hưởng rõ rệt đến chất lượng bưởi: ngưỡng 50 – 60% độ ẩm đồng ruộng có tác dụng rõ trong việc hạn chế tỷ lệ khô tép quả, nâng cao độ Brix trong dịch quả.

7. Kỹ thuật giảm hạt bưởi

Viện Nghiên cứu rau quả đã triển khai một số thí nghiệm và đã cho kết quả chỉ ra rằng: Bằng việc sử dụng kỹ thuật nhúng GA3, xử lý Sun phát đồng (CuSO ₄ .5H ₂ 0) và xử lý ra hoa trái vụ có thể tạo được quả bưởi có trung bình chỉ có 1,07 – 2 hạt/quả, trong khi đối chứng có >100 hạt/quả. Mặc dù kết quả chỉ là bước đầu nhưng nó đã mở ra một triển vọng trong việc khắc phục hiện tượng nhiều hạt.

8. Quy trình công nghệ bảo quản quả tươi

Quy trình công nghệ bảo quản có sử dụng các kỹ thuật xử lý kết hợp với các giải pháp màng bao quả đã kéo dài thời gian bảo quản sau thu hoạch đối với bưởi từ 3 – 5 tháng (tùy thuộc điều kiện bảo quản) với tỷ lệ hư hoảng dưới 10%, góp phần tăng hiệu quả kinh tế 12 – 20%.

Quy trình kỹ thuật bảo quản chủ yếu áp dụng các kỹ thuật đơn giản và dễ áp dụng, các bước chính của quy trình gồm: Thu hái bưởi ở độ chín, cùng một nền đất trồng. Lựa chọn quả đồng đều về kích thước và độ già thu hái; Bưởi được cắt sát cuống bằng kéo chuyên dụng, sau đó vận chuyển về nhà sơ chế để bảo quản; Quả bưởi được làm sạch bằng cách dùng vải mền thấm qua dung dịch Chlorine nồng độ 0,05% lau sạch bề mặt quả, sau khi lau được để khô tự nhiên, bao gói bằng túi LDPE, GreenMAP và xếp trên giàn, bảo quả ở nhiệt độ khoảng 20 C, độ ẩm 85 – 90%.

Việc ứng dụng đồng bộ và hiệu quả các tiến bộ khoa học kỹ thuật này chính là nền tảng vững chắc để người dân tiếp tục nâng cao năng suất, chất lượng Bưởi Phúc Trạch, không ngừng gia tăng giá trị kinh tế và hướng tới mục tiêu phát triển bền vững thương hiệu nông sản đặc trưng của Hà Tĩnh.

Nguyễn Lý - TTKN